Eén van de middelen voor een gemeente om de ruimtelijke doelstellingen te verwezenlijken, bijvoorbeeld op het gebied van volkshuisvesting, natuur en groen, infrastructuur en maatschappelijke voorzieningen, is het gemeentelijke grondbeleid.

Op grond van de grondexploitatiewet, die per 1 juli 2008 van kracht is geworden, hebben gemeenten meer instrumenten gekregen om publiekrechtelijk kosten te verhalen. In plaats van een bevoegdheid is vanaf 1 juli 2008 sprake van een gemeentelijke plicht om de grondexploitatiekosten te verhalen. Dit kan middels overeenkomsten of door middel van het exploitatieplan.